Türk Dili ve Edebiyatı İncelemeleri Dergisi

Deyimlerin Ortaokul 6. Sınıf Öğrencilerinin Algılarına Göre İncelenmesi

Fesih Sarıgül — 2024-12-30

Deyim, az sözle çok şeyin anlatıldığı kalıplaşmış kelime öbekleridir. Deyimler, aynı zamanda bir milletin kültürel yapısını ve dil zenginliğini gösteren kalıp ifadelerdir. Bu çalışmanın amacı; deyimleri, ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin algılarına göre incelemektir. Çocukların, deyimleri nasıl algıladıkları ve yorumladıkları bu bakımdan önem arz etmektedir. Çalışma nitel bir araştırma olup araştırma deseni olarak betimleyici fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Çalışma grubunu 6. sınıf öğrencilerinden 5 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrenciler 2 erkek ve 3 kız; erkekler E1, E2, kızlar ise K1, K2 ve K3 olarak kodlanmıştır. Çalışmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu örnekleme yönteminin seçilmesinin nedeni, araştırmacının örneklemeye ulaşmasının kolay ve ekonomik olmasıdır. Araştırmada, öğrencilerin etkinlik kâğıtlarının puanlaması, uzman görüşü alınarak hazırlanmış form ile elde edilmiştir. Çalışmanın verileri, öğrenciler ile birlikte 6 hafta boyunca yapılan etkinlikler sonucunda ortaya çıkmıştır. Daha sonra bu veriler, içerik analizine tabi tutularak yorumlanmıştır. Çalışmanın sonucunda deyimlerin kurgusal metinler ile öğretilmesinin deyim öğretiminde etkili bir yöntem olduğu sonucuna varılmıştır.

Pervâne Bey Mecmuası’nda Yer Alan “-A İlet” Redifli Gazeller Üzerinde Bir İnceleme

Ayşe Akyol — 2024-12-30

Klasik Türk şiirinde önemli bir ahenk unsuru olan redif, şiirlerde anlatıma güç kazandırmak ve anlamı zenginleştirmek için kullanılmıştır. Klasik Türk edebiyatında aynı redifi kullanmak suretiyle farklı şairler tarafından yazılan birçok şiir mevcuttur. Bu tür şiirler nazire olarak adlandırılır. Nazire; bir şairin şiirini model alarak çoğu defa, onunla aynı vezin ve kafiyede olup aynı redifi kullanarak kendine has bir üslupla yeniden yorumlanması işidir. Çalışmamız Pervâne Bey Mecmuasında bulunan “-a ilet” redifli gazeller ile sınırlandırılmıştır. Bu mecmuada yer alan “-a ilet” redifli gazeller; vezin, kafiye, redif ve muhteva bakımından incelenmiştir. Mecmuada yer alan toplam 5 gazelin tamamı zikredilen hususlar bakımından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bu makalede Kamil Ali Gıynaş’ın Pervâne Bey Mecmuası’nın Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanmış metni esas alınmıştır. (2017) Şiirlerde bulunan ortak ve farklı unsurlar tespit edilerek zemin şiire nispetle nazireler değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Tablolarla ortaya koyduğumuz veriler çerçevesinde şairler arasındaki üslup farklılıkları ve nazire geleneğindeki başarı durumları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla ortaya koyduğunuz çalışmanın bu ve benzer konularda yapılacak olan yeni çalışmalara katkı sağlaması temenni edilmektedir.

Şeyhoğlu Mustafa’nın Marzubān-nāme’si ile Kul Mes’ud’un Kelile ve Dimne’sinde Yer Alan İkilemelerin Kökeni Üzerine

Atike Karaoğlan — 2024-12-30

Türkçe çeşitli söz kalıpları bakımından, hem konuşma dilinde hem de yazı dilinde zenginlikler barındıran bir dildir. Bu söz kalıplarından biri de ikilemelerdir. Türkçenin en eski dönemlerinden itibaren kullanılmış olan ikilemeler, zamanla farklı dillerle etkileşime girerek pek çok yeni sözcüğü dilimize kazandırmıştır. Eski Anadolu Türkçesinde ve günümüz Türkiye Türkçesinde ikilemeleri oluşturan sözcüklerin bir kısmının köken bakımından farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. Bu durum Türkçenin tarihî dönemlerinde ve Eski Anadolu Türkçesi Dönemi’nde farklı dillerle etkileşime girmesiyle açıklanabilmektedir. Bu çalışmada Şeyhoğlu Mustafa’nın Marzubân-nâme’si ile Kul Mes’ud’un Kelile ve Dimne Tercümesi adlı eserlerindeki ikilemelerin tespiti yapılmış ardından ikilemeyi oluşturan sözcüklerin hangi dilden alıntılandığı araştırılmıştır. Elde edilen veriler dokuz başlık altında sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma sonucunda her iki eserde de Türkçe kökenli kelimelerden oluşan ikilemelerin çoğunlukta olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Eski Anadolu Türkçesi Dönemi’ne ait benzer konulu eserler olan, Şeyhoğlu Mustafa’nın Marzubân-nâme’si ile Kul Mes’ud’un Kelile ve Dimne Tercümesi adlı eserlerinde yer alan ikilemelerin köken bakımından incelenmesi amaçlanmıştır.

Kemal Bekir’in Yabancılar Romanında Kasaba Algısı

Berkan Uzun — 2024-12-30

Kemal Bekir’in Yabancılar adlı eseri isimsiz bir Anadolu kasabasında yaşayan Sıtkı ve ailesinin talihini tamamen etkileyen hadiseleri anlatır. Bu yaşananlar eleştiri öğeleri barındırırken kasaba toplumunun da olayın aktörlerinin sosyal-sınıfsal durumlarına göre konum alışlarını yerer. Diğer taraftan roman boyunca dikkati çeken kasaba tasvirleri algısal olarak kimi işaretleri barındırır. Bu işaretler Yabancılar’ın teması ile birlikte ele alındığında kasabanın çevresi-mekânı ile işlediği konuyu destekler bir görünüme sahiptir. Kemal Bekir, mekânın donukluğunu ve hayatın tekdüzeliğini betimler ve bu betimlemeler romanın başından sonuna hareketten durgunluğa doğru bir seyir takip eder. Eser, böylelikle mekân ve olay birlikteliği kurarak insanlar üzerindeki psikolojik etkileri de okuyucuya vermeye çalışır. Kasaba insanının tutumu, düşünce yapısı, yaşananlar karşısındaki söylem ve eylemleri süreç içerisinde görülebilir. Çalışma bu bağlamda Kemal Bekir’in eserindeki kasabaya bakışı, yapıyı, olayları, mekân-insan birlikteliğini, romanın başından sonuna değişimler ve karakterlerin algısındaki hâliyle, yansımalarıyla ele almaya çalışmaktadır. Böylelikle kasabaya bakışı, çevrenin algılanması ve yazarın bu konudaki bahislerini olaylar, bağlantılar, karakterler ekseninde anlamlandırmak mümkün olacaktır.

Sivas Yıldızeli İlçesi Belcik Köyünde Bir Yatır Zirahat Baba (Yağmurcuk Baba)

Tülün Şimşek — 2024-12-30

Bu çalışmada Belcik köyünde yer alan ve önemli bir ziyaret yeri olan “Zirahat Baba” yatırı incelenmiştir. Genel olarak kutsal kişilerin mezarlarını içeren yatırlar, bir toplumun kültürel ve dini mirasını aktarma ve korumada, bir toplumun inanç sistemini şekillendirmede büyük bir önem taşırlar. Türklerin İslam dinini kabul etmelerinden sonra Gök Tanrı inancından kaynaklı dünya görüşlerini bütünüyle bırakmadıkları için kutsal sayılan kişilerin mezarlarını ziyaret etme geleneklerini devam ettirdikleri görülür. Böylece halk inanışı ile kitabi bir inanışın karışımı olan yatırlar, İslam dininde türbe kavramına karşılık gelir. Dini liderler veya önemli kişiler adına yapılan türbelerin yatırdan farkı daha süslü olmalarıdır. Çalışmada yatır ve türbelerin sosyal bir içeriğe bürünerek toplumsal bağlam içinde nasıl bir değer taşıdığı ile ilgili olarak bilgiler verilmiş ve bu kapsamda “Zirahat Baba” yatırı etrafında anlam bulan inanışlar, ritüeller ve kerametler dikkate alınmıştır. Bunun dışında “Zirahat Baba” yatırının tarihi yapısı, hikâyesi ve yatırın Türk kültüründeki ve inanç sistemindeki yeri hakkında bilgilere de yer verilmiştir. Çalışma bir saha çalışmasıdır. Bu nedenle “Zirahat Baba” yatırına gidilmiş ve yatır hakkında gözlemler yapılmıştır. Çalışmada ayrıca katılımlı mülakat tekniğinden de yararlanılmıştır.