Kutadgu Bilig’de “Bağırsak” Sözcüğünün Kazandığı Anlamlar

Özet

İnsanlar yaşamların boyunca kullandıkları kelimelere bakıldığında her sözcüğün sözlüğün ilk anlamıyla kullanmadıkları onlara mecaz ve soyut anlamlar yükledikleri görülür. Sözcüklerin ilk anlamlarıyla kullanılan monotonluktan sıyrılıp onları canlı bir üslupla sunmayı başarmışlardır. Nitekim Türk dili yapısı gereği soyut kavramlara ve mecaz anlamlara açık bir dildir. Bunu Türk dilinin elimizdeki ilk örneklerinden itibaren görmekteyiz. Mecaz ve soyut anlamların dışında çok anlamlı öğelerle karşılaşmaktayız. Orta Türkçe dönemi olan Karahanlı Türkçesi ve onun eseri olan Kutadgu Bilig’de de çok anlamlılık, soyut ve mecaz anlamlarla karşılaşmaktayız. Bunun örneği olarak Kutadgu Bilig’de geçen bağırsak sözcüğü verilebilir. Bağırsak sözcüğü Kutadgu Bilig’de temel anlamının dışında çok anlamlı, soyut ve mecaz kullanımları yaygındır. Kutadgu Bilig’de bağırsak sözcüğü insan organı olarak kullanılmayıp esirgeyen, merhametli, şefkatli, gönüden bağlı (candan bağlı), yakın, sadakat, samimiyet, sadık, gönülden (severek), vefa, sevgili (hitap), isteyerek (canıgönülden), hürmet, muhabbet ve ihlas ve iyilik anlamlarında kullanılmıştır. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’de geçen bağırsak sözcüğünün hangi anlamlara geldiği tespit edilmiş ve örnekleri verilmiştir.