Kutadgu Bilig'te Geçen Ne ve Ne+ ile Başlayan Kelimeler Üzerine Bir İnceleme

Özet

11. yüzyılda Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig, İslami Türk edebiyatının bilinen ilk büyük eseri ve siyasetname türünün öncüsüdür. 6645 beyit ve 173 dörtlükten oluşan bu manzum eser, aruzun “feûlün/feûlün/feûlün/feûl” kalıbıyla yazılmış olup mesnevi tarzında düzenlenmiştir. Didaktik yönü ağır basan eser, alegorik yapısı sayesinde ideal yönetim anlayışını Kün Toğdı, Ay Toldı, Ögdilmiş ve Ogdurmış karakterleri aracılığıyla aktarmıştır. Karşılıklı diyaloglardan oluşan yapısı, esere tiyatral bir nitelik kazandırmıştır. Bu çalışma, Kutadgu Bilig’de yer alan ve kökeninin Türkçe olduğu düşünülen “ne” kelimesinin eserdeki işlevini tarihsel süreçte incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın temel amacı, “ne” ve “ne+” yapılarının semantik, morfolojik ve etimolojik açıdan geçirdiği dönüşümleri ortaya koymak, farklı dil evreleri ve lehçeler arasındaki kullanımlarını karşılaştırmalı olarak değerlendirmektir. Yöntem olarak Kutadgu Bilig’in tam metni taranarak ilgili örnekler belirlenmiş, bu örnekler üzerinden betimsel çözümleme ve karşılaştırmalı metin incelemesi uygulanmıştır. Çalışma sonucunda, Kutadgu Bilig’de “ne” yapısının 15 farklı kullanımı saptanmış ve bu kullanımların yalnızca soru işleviyle sınırlı kalmadığı; eserde anlam pekiştirme, karşılaştırma ve bağlaç işlevleriyle de kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca söz konusu yapının, tarihsel süreçte Türkçenin ifade gücünü şekillendiren önemli unsurlardan biri olduğu sonucuna ulaşılmıştır