Eski Anadolu Türkçesinde Rotasizm/ Zetasizm
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10445759Anahtar Kelimeler:
zetasizm, rotasizm, Altay Dilleri, Eski Anadolu TürkçesiÖzet
Altay Dil Teorisi, Türkçe, Moğol, Tunguz dillerinin (daha sonra Kore ve Japon) akraba olduğunu ortaya koyan teorinin adıdır. Bu teoriye inanan araştırmacılar bu dillerin ortak bir kökten geldiğini kabul ederler.
Altay Dil Teorisinin en önemli ses denkliklerinden biri olan zetasizm/rotasizm meselesi pek çok bilim insanının dikkatini çekmiştir. W. Schott, Altay dillerinden Türkçe ile Çuvaşça arasındaki ses denkliğini ilk kez dile getiren isim olmuştur. Ramstedt ise, W. Schott’ın Türkçe ile Çuvaşça arasındaki ses denkliğini geliştirerek Çuvaşçanın yanında Türkçe ve Moğolca ses denkliğini delillerle ortaya koymuştur. Ramstedt’in görüşünü destekleyen Altay dillerini karşılaştırmalı olarak inceleyen Altayistler (Poppe, Aalto vb.), Altay dillerinden birçok örnek göstermişlerdir.
Bu çalışmada, XIII.yüzyılda Anadolu ve çevresinde geliştirilip edebi bir yazı dili hâline gelen Eski Anadolu Türkçesinde bazı eserler taranmış ve zetasizm/rotasizm örneği gösteren sözcükler, Türk dil ve lehçelerinden de nöbetleşen sözcüklerle birlikte tanıklanmaya çalışılmıştır.
Referanslar
Arslan Erol, Hülya (2014). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Clauson, Gerard (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
Demirel, Ezgi (2017). Orta Türkçe Sözlüklerinde Zetasizm /Rotasizm. Journal of Dil Araştırmaları, 21.
Dilçin, Cem (düzenleyen) (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Dilçin, Cem (1991). Mes ‘ud bin Ahmed, Süheyl ü Nevbahar, İnceleme-Metin-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Doerfer, Gerhard (1984). “Rotasizm/Zetasizm Sorunu” [The Problem of Rhotacism/Zetacism], Central Asiatic Journal28-1-2: 36-42.
Doerfer, Gerhard (1988). “Zetasizm/Sigmatizm Rol Oynamaz” [Zetacism/ Sigmatism Plays No Rȏle], Central Asiatic Journal32: 61-63.
Eraslan, Kemal (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
Ercilasun, Ahmet Bican (2009). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Eren, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Ergin, Muharrem (2016). Dede Korkut Kitabı 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eyuboğlu, İsmet Zeki (2017). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınları.
Gabain, von (2003). Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları
Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Haşimi, Ahmet (2021). Altay Dilleri Teorisi ve İbni Mühennâ Lügati'ndeki "Zetasizm/ /Rhotasizm" Örnekleri Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 93-103.
Günşen, Ahmet (2006). Göster-Görset-/Körset- Fiillerinin Yapısı Üzerine Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(20), 35-49.
Kanar, Mehmet (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları
Karamanlıoğlu, Ali Fehmi (1989). Seyf-i Sarâyî Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi’t-Türkî). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özkan, Mustafa (2009). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi
Poppe, Nicholas (1994). Altay Dillerinin Karşılaştırmalı Grameri I. Kısım, Karşılaştırmalı Ses Bilgisi, (Çev. Zeki Kaymaz) İstanbul.
Tarama Sözlüğü (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Stachowskı, Marek (2013). TÜRKÇE dirsek ‘DİRSEK’, YAKUTÇA Tühürges ‘DİZ’ve BAĞLANTILI BAZI SÖZCÜKLER,(Çev. Esra Kayışlı). Türkbilig/Hacettepe Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, (25), Ankara 135-142.
Scherbak, Aleksandr Mihayloviç (1987). Zetasizm-Rotasizm Meselesi Ve Türkçe İle Moğolca Arasındaki İlişkilere Dair Bazı Düşünceler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 35(1987), 281-288.
Taş, İbrahim (2006). Kutadgu Bilig'de Z'leşme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (16), 103-116.
Tekin, Talat (1969). “Ana Türkçede Zetasizm ve Sigmatizm” [Zetacism and Sigmatism in Proto-Turkic], Acta Orientalia HungaricaeXXII-1: 51-80
Tekin, Talat (1972). “Türkçe Çalışmalara Giriş Hakkında Notlar” [Noteson an Introduction to the Turkic Studies], Finnisch-ugrische Forschungen XXXIX, 351-365.
Tekin, Talat (1986). “Zetasizm ve Sigmatizm: Altay Dilleri Kuramının Temel Dayanakları” [Zetacism and Sigmatism: Main Pillars of the AltaicTheory], Central Asiatic Journal30: 141-161.
Tekin, Talat (2003). Altay Dilleri Teorisi, Makaleler-1 (Altayistik) (Haz.: Emine Yılmaz-Nurettin Demir), Ankara: Grafiker Yayınları, s. 71.82.
Tekin, Talat (2003). Yeni Zetasizm Örnekleri, Makaleler-1 (Altayistik) (Haz.: Emine Yılmaz-Nurettin Demir), Ankara: Grafiker Yayınları, s. 353-355.
Tıetze, Andreas (2017). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, İstanbul-Wien: Simurg 56.
Toprak, Burhan (2004). Yunus Emre Divanı. İstanbul: İnkılap ve Aka Basımevi.
Tozlu, Necdet (2014). Bayburtlu Ağlar İrşadi Baba, Yusuf İle Zeliha: (inceleme, metin), Erzurum: Bayburt Üniversitesi Yayını.
Yavuz, Kemal (2007).Gülşehri'nin Mantikut-tayr'i (Gülşen-nāme). Metin ve Günümüz Türkçesine Aktarma, Ankara: Kırşehir Valiliği
Yıldız, Hüseyin (2012). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Zetasizm/Rotasizm Meselesinin İzleri, Gazi Türkiyat: Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi. 10, 263-323.
Yılmaz, Emine-Demir, Nurettin (2002). “Ural-Altay ve Altay Dil Teorisi”. Türkler, c. I, Ankara, 393-401.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Türk Dili ve Edebiyatı İncelemeleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
