Karamanlı Nizâmî Divan'ında Kuşlar

Özet

Divan edebiyatı şairlerinin hayal dünyasını besleyen kaynaklar bulunmaktadır. Bu kaynaklar içerisinde kendisine önemli yer bulan unsurlardan biri de kuşlardır. Divan edebiyatı şairleri kuşları efsanevi ve mitolojik temelli anlatıların kaynaklığı ile kullanmasının yanı sıra doğada var olan kuşları fiziki görünümü, sesi, davranışları ve beslenme alışkanlıklarından hareketle şiirinin kaynağı haline getirmiştir. Özel olarak divan şiirinin karakter dünyasında yer alan âşık, maşuk, rakip ve memduh kavramları teşbih, istiare vb. benzerlik ilişkisine dayalı söz sanatları çerçevesinde kuşlarla ilintili bir biçimde kullanılmıştır.
Bu çalışma 15. yüzyıl şairlerinden Karamanlı Nizâmî’nin Dîvânı’nda Türkçe şiirlerdeki kuşları ele alış ve işleyiş yönlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Kuş kavramı Dîvân’da cins isim olarak kullanılmasının yanı sıra özel isim olarak da kullanılmaktadır. Dîvân’da tür ismi olarak kuş kavramı 8 şiirde yer almaktadır. Nizâmî Dîvân’ında özel kuş türleri arasında yer alan 11 kuş ise Bahri, Bülbül, Çil Kuşu, Doğan, Güvercin, Hümâ, İbibik, Karga, Papağan, Tavus ve Yarasa olarak tespit edilmiştir. Şairin şiirlerinde kuş kullanımlarında özel kuş türleri içerisinde mitolojik ve efsanevi temelli kuşlardan öte genellikle çevre coğrafyasında gözlemleyebileceği kuşları doğadaki gözlemlerine dayalı kullanımı şiirler üzerinden işlenmeye çalışılacaktır.