Turfan Uygurlarının Antroponimleri

Özet

1. yüzyılda Eski Uygur Türklerinin büyük bir bölümü Ötüken’i terk edip Çin’in kuzey-batısındaki şimdiki Sincan bölgesine, o zamanki adıyla Turfan vadisine yerleşmişti. Burada Koço devletini kurmuşlardı. Bu devletin zamanında Uygur medeniyeti devrin taleplerine uygun bir hayli inkişaf etmiş, ilerlemişti. Sözleşme işleri, hukuk meseleleri, mülki ve idare işleri sivil dünyanın talepleri seviyesinde hayata geçirilirdi. Bu durum şahıs adlarının kullanılmasında da kendini gösterirdi. Ona göre de Göktürkler devrinden farklı olarak bu dönemin yazılı kaynaklarında, Eski Uygur Türkçesi metinlerine şahıs adları, aynı zamanda kadın adları geniş şekilde yansımıştır. Turfan Uygurlarında erkeklerin taşıdığı ad ve ünvanlar çoğunluğa sahiptir. Bu onomastik birimler; totemistik adlar, maksatlı adlar, tesadüfi adlar, teofer adlar, ebeveynlerin arzusuna göre verilen adlar, şahıslarla bağlantılı olarak verilmiş adlar, rütbe ve ünvan bildiren sözlerle yapılan adlardan oluşmaktadır. Turfan Uygur yazıtlarına yansımış kadın adları yapı bakımından; ünvanlar esasında oluşmuş kadın adları, çocuk için iyi dilek, arzu esasında dayanan kadın adları, kozmogonik kavramlardan ibaret kadın adları, etno antroponimlerden ibaret olan kadın adları, ana babanın duygularını ifade eden kadın adları olarak tasnif edilebilir. Bu özelliklerini göze alarak makalede Turfan bölgesindeki Uygur Türklerinin ad sistemini geniş şekilde tetkik ve tahlil ettik.